Nationaal beleid

In Nederland ontstaat radioactief afval, net als in veel andere landen in Europa en andere delen van de wereld. Alle EU-lidstaten zijn verplicht om een programma op te stellen voor het beheer van radioactief afval, zoals verbruikte splijtstoffen (van kerncentrales en onderzoeksreactoren) en radioactief materiaal uit ziekenhuizen. In het nationale programma radioactief afval is beschreven hoe Nederland nu en in de toekomst omgaat met radioactief afval. Het radioactief afval wordt momenteel bovengronds opgeslagen bij COVRA. Dit doen we voor een periode van ten minste 100 jaar (tot 2130). Voor het afval dat na deze periode nog radioactief is, doet COVRA momenteel onderzoek naar een eindberging.

Eindberging kan zowel in een zoutlaag als een kleilaag

De eindberging is een opbergplek voor radioactief afval in een stabiele aardlaag op zo’n 200 tot 1000 meter diepte. Op deze diepte kan radioactief afval veilig worden geborgen voor honderdduizenden jaren en vormt het afval geen gevaar voor mens of natuur. Een eindberging wordt zo diep gebouwd dat ijstijden of andere klimaatveranderingen in de toekomst geen invloed hebben op de veiligheid daarvan. Een eindberging kan worden gebouwd in verschillende type stabiele aardlagen zoals bijvoorbeeld klei, zout of graniet.

In Nederland hebben wij twee soort aardlagen waarin je een eindberging kunt bouwen, namelijk klei en zout.

 

Eindberging kan zowel in een  zoutlaag als een kleilaag

Neem een duik in de wereld van eindberging

Een eindberging bestaat uit meerdere barrières. Hierdoor doen de radioactieve stoffen er heel lang over om de oppervlakte te bereiken. Deze barrières hebben als het ware een vertragend effect: de radioactiviteit van de stoffen die de oppervlakte mogelijk alsnog bereiken, zijn na tienduizenden jaren nagenoeg vervallen. Uit Nederlands onderzoek blijkt dat het stralingsrisico is tegen die tijd minder dan 1% van de achtergrondstraling in Nederland (van gemiddeld 1,6 mSv (milliSievert) per jaar.

De biosfeer

De biosfeer is het gedeelte van de aarde waarin leven mogelijk is en waar wij als mens dagelijks gebruik van maken. Denk bijvoorbeeld aan akkerbouw, leidingen, een kelder of een tunnel.

Rijkdommen van vroeger

In de biosfeer doen archeologen ook hun opgravingen. Ze vinden dan bijvoorbeeld gereedschappen, oude Romeinse schepen, beelden, munten, enzovoorts. Doordat deze voorwerpen ingesloten zijn geweest door de aarde, zijn ze goed bewaard gebleven. Daardoor kunnen we heel veel leren van bijvoorbeeld de Romeinen of andere beschavingen enkele duizenden jaren geleden. Insluiting door de aarde werkt in dit geval als een soort tijdscapsule.

Overliggende formaties

Overliggende formaties zijn alle aardlagen tussen de biosfeer en het gesteente (klei, zout of graniet) waarin een eindberging kan worden gebouwd. Deze lagen kunnen enkele tientallen tot honderden miljoenen jaren oud zijn. In deze aardlagen kun je sporen van oud leven vinden, bijvoorbeeld van dinosauriërs.

Wist je dat
...

… een eindberging tot zo’n 1000 meter diep kan worden gebouwd? Dat is ongeveer 3x de hoogte van de Eiffeltoren.

Het gastgesteente

Het gastgesteente is de natuurlijke barrière. Dit is het gesteente, zout of klei, dat onderzoekers nu in Nederland voor ogen hebben voor een eindberging. Deze lagen kunnen tientallen tot honderden miljoenen jaren oud zijn. De afgelopen miljoenen jaren waren deze aardlagen stabiel en de verwachting is daarom dat ze ook stabiel genoeg zijn voor een eindberging.

Truck
Capsule

Eindberging is op de lange termijn de meest veilige en verantwoorde manier om om te gaan met radioactief afval.

Hoe een eindberging voor Nederland eruit komt te zien, is nog niet bekend. Er zijn namelijk twee sporen die COVRA momenteel onderzoekt: de mogelijkheden voor een nationale of een internationale eindberging.

Nationale eindberging

In het geval van een nationale eindberging – de bouw van een eindberging in klei of zout – wordt deze naar verwachting tussen 2100 en 2130 gebouwd. Tot die tijd blijft COVRA het radioactief afval dat in Nederland ontstaat bovengronds opslaan. Dit geeft ons de tijd om voldoende onderzoek te doen naar een eindberging en om te leren van de kennis en ervaring van andere landen. Ook moet er voldoende geld beschikbaar zijn om een eindberging te bouwen. Bijkomend voordeel is dat een groot deel van het afval dat we nu bovengronds opslaan tegen die tijd minder warmteproducerend is. Hierdoor kunnen we het afval bijvoorbeeld dichter op elkaar plaatsen in een eindberging, waardoor de eindberging minder groot hoeft te zijn.

Multinationale eindberging

Het tweede spoor is een multinationale eindberging. Dit houdt in dat meerdere landen het radioactief afval ondergronds opbergen in één eindberging. Voor landen die relatief weinig radioactief afval produceren, zoals Nederland en Denemarken, is dat een goede oplossing om kosten te besparen. Het bouwen van een eindberging is namelijk erg kostbaar.

In 2100 maakt de Rijksoverheid een keuze uit beide opties en wordt duidelijk waar de definitieve locatie van een eindberging zal zijn voor het in Nederland ontstane radioactief afval. In 2130 moet de eindberging operationeel zijn.

Eindberging wereldwijd

In de hele wereld wordt eindberging toegepast. Het is een bewezen, veilige technologie voor het opbergen van radioactief afval. Verschillende landen in Europa doen momenteel onderzoek naar een eindberging. Op sommige locaties wordt zelfs al een eindberging gebouwd. Naar verwachting opent Finland rond 2025 de eerste diepe eindberging van Europa. In de Verenigde Staten is zelfs al een eindberging in gebruik. Dit is een eindberging voor militair afval: de Waste Isolation Pilot Plant (WIPP) in New-Mexico.

Eindberging Posiva in Finland

Definitieve oplossing

Voor de toekomst is de ondergrondse berging van radioactief afval de meest veilige oplossing. We leven namelijk in een snel veranderende wereld. Zeker als je je bedenkt dat er 100 jaar geleden nog geen televisie of internet was. Dat het Romeinse Rijk ongeveer 1500 jaar geleden nog bestond. En dat Nederland zo’n 130.000 jaar geleden nog bedekt was met een dikke ijslaag tijdens de voorlaatste ijstijd (Saalien).

 

Het is de vraag of Nederland over tienduizenden jaren nog wel bestaat op de manier zoals ons land er nu uitziet. Het is daarom onmogelijk om te garanderen dat er tegen die tijd nog voldoende kennis, mankracht en geld beschikbaar is om de bovengrondse opslaggebouwen van COVRA te onderhouden en te beveiligen. Met een eindberging is dit niet nodig. Zodra de eindbergingsruimte vol is, wordt deze afgesloten. Vanaf dat moment ligt het radioactief afval veilig opgeborgen en is er geen onderhoud en bewaking meer nodig.

(Inter)nationale eindberging